(κωμικός θεατρικός συγγραφέας, Έλληνας, περ. 342 - περ. 291 π.Χ.)

Εισαγωγή

Ο Μένανδρος (Μένανδρος) ήταν ελληνιστικός Έλληνας δραματουργός. Ήταν ο πιο γνωστός εκπρόσωπος της αθηναϊκής Νέας Κωμωδίας και ένας από τους αγαπημένους συγγραφείς της αρχαιότητας, εξαιρετικά δημοφιλής στην εποχή του και για πολλούς αιώνες μετά. Δυστυχώς, ελάχιστα από τα έργα του έχουν διασωθεί από τη φθορά του χρόνου.

Από όσο γνωρίζουμε, ο Μένανδρος γεννήθηκε γύρω στο 342 π.Χ., γιος ευκατάστατων γονέων. Ο πατέρας του, Διοπείθης, μπορεί να ήταν Αθηναίος στρατηγός και κυβερνήτης της Θρακικής Χερσονήσου (της χερσονήσου της Καλλίπολης στη σημερινή Τουρκία).

Ο Μένανδρος ήταν φίλος, συνεργάτης και ίσως μαθητής του Θεόφραστου (του διαδόχου του Αριστοτέλη στην περιπατητική φιλοσοφική σχολή) και είχε στενές σχέσεις με τον Αθηναίο δικτάτορα Δημήτριο του Φαλήρου. Απολάμβανε την προστασία του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρος Α΄ (του Μακεδόνα στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου που έγινε ηγεμόνας της Αιγύπτου και ιδρυτής της δυναστείας των Πτολεμαίων), αν και προτιμούσε τηντην ανεξαρτησία της βίλας του στον Πειραιά, κοντά στην Αθήνα, και τη συντροφιά της ερωμένης του, της εταίρας Γλυκέρας.

Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, ο Μένανδρος πνίγηκε ενώ έκανε μπάνιο στο λιμάνι του Πειραιά, γύρω στο 291 π.Χ. Τιμήθηκε με τάφο στο δρόμο που οδηγούσε στην Αθήνα, ενώ σώζονται πολλές υποτιθέμενες προτομές του.

Ο Μένανδρος ήταν ο συγγραφέας περισσότερων από εκατό κωμωδιών κατά τη διάρκεια μιας καριέρας που διήρκεσε περίπου 30 χρόνια, "Ο αυτο-βασανιστής" (τώρα χάθηκε), σε ηλικία περίπου 20 ετών. Πήρε το βραβείο στο δραματικό φεστιβάλ των Λενίων οκτώ φορές, συναγωνιζόμενος μόνο τον σύγχρονο του Φιλήμονα. Το ρεκόρ του στον πιο διάσημο διαγωνισμό των Διονυσίων της πόλης είναι άγνωστο, αλλά μπορεί να ήταν παρόμοια θεαματικό (γνωρίζουμε ότι "Δυσκολός" κέρδισε βραβείο στα Διονύσια το 315 π.Χ.).

Τα έργα του κατείχαν μια θέση στην καθιερωμένη λογοτεχνία της δυτικής Ευρώπης για πάνω από 800 χρόνια μετά το θάνατό του, αλλά κάποια στιγμή τα χειρόγραφά του χάθηκαν ή καταστράφηκαν, και μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, το μόνο που ήταν γνωστό για τον Μένανδρο ήταν αποσπάσματα που αναφέρονταν από άλλους συγγραφείς. Ωστόσο, μια σειρά ανακαλύψεων στην Αίγυπτο τον 20ό αιώνα αύξησαν σημαντικά τον αριθμό των σωζόμενων χειρογράφων, καιέχουμε τώρα ένα ολοκληρωμένο έργο, "Dyskolos" ("The Grouch") , και μερικά μεγάλα αποσπάσματα από έργα όπως "Η διαιτησία" , "Το κορίτσι από τη Σάμο" , "Το κουρεμένο κορίτσι" και "Ο ήρωας" .

Ήταν θαυμαστής και μιμητής του Ευριπίδης , με τον οποίο μοιάζει στην ανάλυση των συναισθημάτων και στην οξεία παρατήρηση της πρακτικής ζωής. Στο τεταμένο πολιτικό κλίμα μετά τη μακεδονική κατάκτηση, η ελληνική κωμωδία είχε απομακρυνθεί από την τολμηρή προσωπική και πολιτική σάτιρα των Αριστοφάνης Αντί για μυθικές πλοκές ή πολιτικό σχολιασμό, ο Μένανδρος χρησιμοποιούσε πτυχές της καθημερινής ζωής ως θέματα για τα έργα του (συνήθως με αίσιο τέλος), και οι χαρακτήρες του ήταν αυστηροί πατέρες, νεαροί εραστές, πανούργοι σκλάβοι, μάγειρες, αγρότες κ.λπ. και μιλούσαν στη σύγχρονη διάλεκτο. Απέφυγε εντελώς τον παραδοσιακό ελληνικό χορό.

Μοιάζει επίσης με τον Ευριπίδης στην προτίμησή του για τα ηθικά γνωμικά, και πολλά από τα γνωμικά του (όπως "η περιουσία των φίλων είναι κοινή", "όσοι αγαπούν οι θεοί πεθαίνουν νέοι" και "οι κακές επικοινωνίες διαφθείρουν τα καλά ήθη") έγιναν παροιμιώδη και αργότερα συλλέχθηκαν και εκδόθηκαν χωριστά. Σε αντίθεση με το Ευριπίδης , ωστόσο, ο Μένανδρος δεν ήταν πρόθυμος να καταφύγει σε τεχνητά τεχνάσματα όπως ο "deus ex machina" για να διευθετήσει τις πλοκές του.

Ήταν γνωστός για τη λεπτότητα και την οξύτητα των χαρακτηρισμών του και έκανε πολλά για να μετακινήσει την κωμωδία προς μια πιο ρεαλιστική αναπαράσταση της ανθρώπινης ζωής. Αριστοφάνης σε πολλά από τα έργα του, και μερικά από τα θέματά του αφορούσαν νεανικούς έρωτες, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, χαμένους από καιρό συγγενείς και κάθε είδους σεξουαλικές περιπέτειες. Έχει κατηγορηθεί από ορισμένους σχολιαστές για λογοκλοπή, αν και οι επανεπεξεργασίες και οι παραλλαγές προηγούμενων θεμάτων ήταν συνηθισμένο φαινόμενο εκείνη την εποχή και θεωρούνταν μια γενικά αποδεκτή τεχνική της θεατρικής γραφής. Πολλοί μεταγενέστεροι Ρωμαίοι δραματουργοί, όπως οΟ Τέρενς και ο Πλαύτος μιμήθηκαν το ύφος του Μενάνδρου.

• "Dyskolos" ("The Grouch")