(Tragedie, Grieks, 412 BCE, 1.692 regels)

Inleiding

"Helen" (Gr: "Elene" Lat: "Helena" ) is een tragedie van de oude Griekse toneelschrijver Euripides , voor het eerst geproduceerd in 412 v. Chr. voor de jaarlijkse Dionysia-wedstrijd in Athene. Hoewel het technisch gezien een tragedie is, is het misschien meer een romance of melodrama, zoals verschillende van Euripides ' latere toneelstukken, en het heeft veel gemeen met zijn "Iphigenia in Tauris De plot van het stuk volgt een alternatieve mythe van Helena van Sparta en haar hereniging en ontsnapping uit Egypte met haar man, koning Menelaos, na de val van Troje.

De Spartaanse koningin Helena, die jarenlang in Egypte verbleef terwijl de gebeurtenissen van de Trojaanse oorlog en de nasleep ervan zich afspeelden, verneemt van de verbannen Griek Teucer dat haar man, koning Menelaos, is verdronken bij zijn terugkeer uit Troje. Hierdoor is ze nu beschikbaar voor een huwelijk en Theoclymenus (nu de koning van Egypte na de dood van zijn vader, koning Proteus) is volledig van planHelen raadpleegt Theonoe, de zus van de koning, in een poging het lot van haar man te bevestigen.

Haar angsten worden echter weggenomen wanneer een vreemdeling in Egypte aankomt en Menelaos zelf blijkt te zijn. Het lang gescheiden paar herkent elkaar, hoewel Menelaos in eerste instantie niet gelooft dat zij de echte Helena kan zijn, aangezien de Helena die hij kent veilig verborgen zit in een grot bij Troje.

Hier wordt eindelijk uitgelegd dat de vrouw met wie Menelaos schipbreuk leed op de terugreis uit Troje (en voor wie hij de afgelopen tien jaar had gevochten) in werkelijkheid slechts een schim of simulacrum van de echte Helena was. Het verhaal wordt verteld over hoe de Trojaanse prins Paris was gevraagd om te oordelen tussen de godinnen Aphrodite, Athena en Hera, en hoe Aphrodite hem had omgekocht met Helena als een geschenk van Menelaos.Athena en Hera namen wraak op Paris door de echte Helena te vervangen door een fantoom, en het was deze simulacrum die door Paris naar Troje werd gebracht terwijl de echte Helena door de godinnen naar Egypte werd gebracht. Een van Menelaos' matrozen bevestigt dit onwaarschijnlijk klinkende verhaal als hij hem vertelt dat de valse Helena plotseling in het niets is verdwenen.lucht.

Eindelijk herenigd moeten Helena en Menelaos nu een plan bedenken om uit Egypte te ontsnappen. Ze maakt gebruik van het nog steeds bestaande gerucht dat Menelaos is overleden en vertelt koning Theoclymenus dat de vreemdeling die aan land kwam een boodschapper was die de dood van haar man kwam bevestigen. Ze stelt de koning voor dat ze nu met hem kan trouwen zodra ze een rituele begrafenis op zee heeft uitgevoerd, waardoor ze symbolisch wordt bevrijd.De koning gaat akkoord met dit plan en Helena en Menelaos maken van de gelegenheid gebruik om te ontsnappen op de boot die ze voor het ritueel hebben gekregen.

Theoclymenus is woedend als hij hoort hoe hij in de val is gelokt en doodt bijna zijn zus Theonoe omdat ze hem niet heeft verteld dat Menelaos nog leeft. Hij wordt echter tegengehouden door de wonderbaarlijke tussenkomst van de halfgoden Castor en Polydeuces (de broers van Helena en de zonen van Zeus en Leda).

Deze variant op de mythe van Helena is gebaseerd op een verhaal dat voor het eerst werd geopperd door de Griekse geschiedschrijver Herodotus, zo'n dertig jaar voordat het toneelstuk werd geschreven. Volgens deze traditie werd Helena van Sparta zelf nooit door Paris naar Troje meegenomen, maar alleen haar 'eidolon' (een schim die eruitzag of een simulacrum was, gecreëerd door Hermes in opdracht van Hera). De echte Helena werd door de goden naar Egypte gebracht...Daar bleef ze trouw aan haar man koning Menelaos, ondanks de vloeken van zowel de Grieken als de Trojanen over haar vanwege haar vermeende ontrouw en het uitlokken van de oorlog.

"Helen" is een duidelijk licht toneelstuk met weinig van de traditionele tragedie, en wordt soms geclassificeerd als een romance of melodrama, of zelfs als een tragikomedie (hoewel er in het oude Griekenland eigenlijk geen overlap was tussen tragedie en komedie, en het toneelstuk werd zeker gepresenteerd als een tragedie). Het bevat echter veel van de plotelementen die klassiek een tragedie definieerden (tenminste volgensnaar Aristoteles): omkering (de echte en de valse Helens), ontdekking (Menelaos' ontdekking dat zijn vrouw nog leeft en dat de Trojaanse oorlog om weinig of geen reden is uitgevochten) en rampspoed (Theoclymenus' dreigement om zijn zus te doden, ook al is dat niet gebeurd).

Het was ook de gewoonte van tragedies om personages van hoge en adellijke afkomst uit te beelden, vooral bekende figuren uit mythen en legenden (in tegenstelling tot komedies die zich meestal richten op normale of laaggeplaatste personages). "Helen" voldoet zeker aan die eis voor tragedie, omdat Menelaos en Helena twee van de meest bekende figuren uit de Griekse mythe zijn. Euripides draait de rollen echter enigszins om (zoals hij zo vaak doet in zijn toneelstukken) door de hooggeboren Menelaos in vodden gekleed te laten zien en gedwongen om eten te bedelen (en op een gegeven moment zelfs het risico te lopen om door een oude slavin naar buiten te worden gegooid). Op dezelfde manier, hoewel Theoclymenusaanvankelijk wordt neergezet als een wrede tiran, blijkt hij eigenlijk een hansworst en een belachelijk figuur te zijn.

Euripides geeft ook twee van de meest diepgaande observaties in het stuk aan nederige slaven: het is een slaaf die Menelaos erop wijst dat de hele Trojaanse oorlog in feite zonder enige reden is uitgevochten, en het is een andere slaaf die probeert tussenbeide te komen wanneer Theoclymenus op het punt staat Theonoe te doden. De presentatie van een slaaf als een rechtschapen en moreel karakter dat de autoriteit van zijn meester ondermijntis zeldzaam in tragedies (hoewel minder zeldzaam bij Euripides, die bekend staat om het breken met conventies en het gebruik van innovatieve technieken in zijn toneelstukken).

Het stuk heeft over het algemeen een gelukkig einde, hoewel dit op zich niet betekent dat het niet als tragedie geclassificeerd kan worden, en een verrassend aantal Griekse tragedies uit de oudheid hebben wel een gelukkig einde (ook een komedie wordt niet noodzakelijkerwijs gedefinieerd door een gelukkig einde). Het gelukkige einde heeft echter een aantal duistere connotaties, met de verontrustend onnodige slachting door Menelaos van de ongewapende mannen op de vluchtschip, en het sinistere moment waarop Theonoe bijna wordt gedood door haar broer als vergelding. De list van Helena en Menelaos en hun ontsnapping op een schip is bijna identiek aan die in Euripides ' spelen "Iphigenia in Tauris .

Ondanks enkele komische accenten in het stuk is de onderliggende boodschap - de verontrustende vragen over de zinloosheid van oorlog - zeer tragisch, met name het besef dat tien jaar oorlog (en de daaruit voortvloeiende dood van duizenden mannen) allemaal omwille van een louter fantoom was. Het tragische aspect van het stuk wordt ook versterkt door de vermelding van enkele meer persoonlijke bijkomende doden, zoalsZoals wanneer Teucer Helen het nieuws brengt dat haar moeder Leda zelfmoord heeft gepleegd vanwege de schande die haar dochter heeft gebracht, en er wordt ook gesuggereerd dat haar broers, de Dioscori, Castor en Polydeuces zelfmoord hebben gepleegd om haar (hoewel ze in het proces vergoddelijkt werden).

• Engelse vertaling door E. P Coleridge (Internet Classics Archive): //classics.mit.edu/Euripides/helen.html
• Griekse versie met woord-voor-woord vertaling (Perseus Project): //www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.01.0099