(Faciə, Yunan, təxminən eramızdan əvvəl 407, 1629 sətir)

Girişatası Aqamemnonun onun əlində ölümünün qisasını almaq üçün (tanrı Apollonun məsləhəti ilə) və Apollonun əvvəlki peyğəmbərliyinə baxmayaraq, Orestin indi özünü Erinyes (və ya Furilər) tərəfindən matrisi öldürdüyünə görə əzab çəkdiyini tapır. Elektra özü olan dəliliyində onu sakitləşdirməyə çalışdı.

Məsələləri daha da çətinləşdirmək üçün Arqosun aparıcı siyasi qruplaşması Oresti qətlə görə öldürmək istəyir və indi Orestin yeganə ümidi əmisi Menelausdadır. Troyada on il yaşadıqdan sonra həyat yoldaşı Helenlə (Klitemnestranın bacısı) yenicə qayıtmış, daha sonra bir neçə il Misirdə sərvət toplamışdır.

Orestes hələ də Fürilərdən çılğın halda oyanır, elə Menelaus gəlib saray. İki kişi və Tyndareus (Orestin babası və Menelausun qayınatası) Orestin qətlini və bunun nəticəsində yaranan dəliliyi müzakirə edirlər. Rəğbətsiz Tyndareus Oresti hərtərəfli cəzalandırır, daha sonra Menelausa onun adından Argive məclisi qarşısında çıxış etməsi üçün yalvarır. Bununla belə, Menelaus da son nəticədə qardaşı oğlundan qaçır, yunanlar arasında zəif gücünə güzəştə getmək istəmir, onlar hələ də onu və arvadını Troya müharibəsində günahlandırırlar.

Orestin ən yaxın dostu və Klytemnestranın qətlindəki şəriki Pilades, Menelaus çıxdıqdan sonra gəlir və o, Oresteslə öz variantlarını müzakirə edir. Onlar edamdan qaçmaq üçün şəhər məclisi qarşısında iddialarını müdafiə etməyə gedirlər, lakin onlaruğursuzdur.

Onların edamı indi yəqin ki, Orest, Elektra və Pilades onlardan üz döndərdiyi üçün Menelausdan çıxılmaz qisas planı hazırlayırlar. Ən böyük əzabları çəkmək üçün Helen və Hermionanı (Helen və Menelausun kiçik qızı) öldürməyi planlaşdırırlar. Lakin onlar Heleni öldürməyə gedəndə o, möcüzəvi şəkildə yoxa çıxır. Helenin frigiyalı bir qulu saraydan qaçarkən yaxalanır və Orest quldan niyə canını bağışlamalı olduğunu soruşduqda, Frigiyalının qulların azad insanlar kimi günün işığını ölümdən üstün tutması ilə bağlı arqumenti ona qalib gəlir və o, qaçmağa icazə verdi. Onlar Hermionu müvəffəqiyyətlə ələ keçirirlər və Menelaus yenidən içəri girəndə onunla Orest, Elektra və Pilades arasında qarşıdurma yaranır.

Daha çox qan tökülmək üzrə olduğu kimi, Apollon hər şeyi geri qaytarmaq üçün səhnəyə gəlir. qaydada (“deus ex machina” rolunda). O, yoxa çıxan Helenin ulduzlar arasında yerləşdirildiyini, Menelausun Spartadakı evinə qayıtmalı olduğunu və Orestin Afinaya getməli olduğunu və orada bəraət alacağı Areopaq məhkəməsində mühakimə olunacağını izah edir. Həmçinin, Orest Hermiona ilə evlənəcək, Pilades isə Elektra ilə evlənəcək.

Orestin həyatının xronologiyasında , bu oyun ehtiva etdiyi hadisələrdən sonra baş verirEvripidin özünün “Elektra” və “Helen” , eləcə də Esxilin “Azadlıq daşıyıcıları” kimi pyeslərində, lakin Euripidesdəki hadisələrdən əvvəl “Andromache” və Esxilin “Eumenidlər” . Bu, onun “Elektra” və “Andromache” arasındakı kobud trilogiyanın bir hissəsi kimi görünə bilər, baxmayaraq ki, belə planlaşdırılmamışdı.

Bəziləri iddia edir ki, Evripidlərin yenilikçilik meylləri “Orest” da öz zirvəsinə çatır və tamaşada, şübhəsiz ki, bir çox yenilikçi dramatik sürprizlər var, məsələn, o, öz məqsədinə xidmət etmək üçün nəinki sərbəst mifik variantları seçir, həm də onu da gətirir. mifləri tamamilə yeni üsullarla birləşdirir və mifik materiala sərbəst şəkildə əlavə edir. Məsələn, o, Aqamemnon-Klitemnestra-Orestin mifik siklini Troya müharibəsinin epizodları və onun nəticələri ilə əlaqələndirir və hətta Orestes Menelausun arvadı Heleni öldürməyə cəhd edir. Həqiqətən də, Nitsşe mifin Evripidlərin zorakı əllərində öldüyünü söyləmişdir.

Bir çox pyeslərində olduğu kimi, Euripides də Tunc Dövrü mifologiyasından istifadə edərək, müasir Afinanın zəifləmə dövründəki siyasəti haqqında siyasi fikirlər səsləndirir. Peloponnes müharibəsi illərində, bu vaxta qədər həm Afina, həm Sparta, həm də onların bütün müttəfiqləri çox böyük itkilər vermişdilər. Pilades və Orest tamaşanın əvvəlinə doğru plan hazırlayarkən partizanları açıq şəkildə tənqid edirlər.dövlətin maraqlarına zidd olan nəticələr üçün kütlələri manipulyasiya edən siyasət və liderlər, bəlkə də Euripides dövründəki Afina fraksiyalarının üstüörtülü tənqidi.

Peloponnes müharibəsindəki vəziyyəti nəzərə alsaq, tamaşa göstərilmişdir. dünyagörüşünə görə təxribatçı və güclü anti-müharibə kimi. Tamaşanın sonunda Apollon bildirir ki, sülhə bütün digər dəyərlərdən daha çox hörmət edilməlidir, bu dəyər də Orestin Frigiyalı qulun həyatına aman verməsində (bütün tamaşada yeganə uğurlu yalvarış) təcəssüm olunur ki, bu da onu evə qaytarır. Həyatın gözəlliyinin qul və ya azad insan olmasından asılı olmayaraq bütün mədəni sərhədləri aşdığını qeyd edin.

Ancaq bu, həm də çox qaranlıq bir oyundur. Orestin özü psixoloji cəhətdən qeyri-sabit kimi təqdim olunur, onu təqib edən Furylər onun yarı tövbə edən, sərsəm təxəyyülünün fantomlarına çevrilir. Arqosdakı siyasi məclis, Menelausun sönməz atəşə bənzədiyi zorakı bir kütlə kimi təsvir edilmişdir. Menelaus qardaşı oğluna kömək edə bilmədiyi üçün ailə bağları çox az dəyər hesab olunur və bunun müqabilində Orestes, hətta gənc əmisi oğlu Hermionanın öldürülməsinə qədər kəskin qisas almağı planlaşdırır.

Həmçinin, bəzi digər pyeslərində olduğu kimi, Euripides tanrıların rolunu və bəlkə də daha uyğun olaraq, insanın ilahi iradənin təfsirinə etiraz edir və qeyd edir ki, tanrıların üstünlüyü onları xüsusilə ədalətli və ya ədalətli etmir.rasional. Məsələn, bir nöqtədə Apollon iddia edir ki, Troya müharibəsi tanrılar tərəfindən yer üzünü təkəbbürlü izafi əhalidən təmizləmək üsulu, ən yaxşı halda şübhəli əsaslandırma kimi istifadə edilmişdir. Sözdə təbii qanunun rolu da sual altındadır: Tyndareus qanunun insan həyatı üçün əsas olduğunu iddia edərkən, Menelaus hər şeyə, hətta qanuna kor-koranə itaətin qulun cavabı olduğunu əks etdirir.

• E.P Coleridge tərəfindən ingiliscə tərcüməsi (İnternet Klassik Arxivi): //classics.mit.edu/Euripides/orestes.html
• Sözbəsöz tərcümə ilə yunan versiyası (Perseus Layihəsi): //www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.01.0115