(Τραγωδία, ελληνική, περ. 418 π.Χ., 1.359 στίχοι)

Εισαγωγή

" Electra " (Gr: " Ηλέκτρα " ) είναι ένα τραγωδία από τον αρχαίο Έλληνα θεατρικό συγγραφέα Ευριπίδης . Αφηγείται την ιστορία της Η Ηλέκτρα και ο αδελφός της, Ορέστης , καθώς παίρνουν εκδίκηση από τη μητέρα τους, Κλυταιμνήστρα, για τη δολοφονία του πατέρα τους, Αγαμέμνονα. Γράφτηκε αρκετά αργά στο Ευριπίδης ' καριέρα, κάποια στιγμή στο 410 π.Χ. , αν και η πραγματική ημερομηνία είναι αβέβαιη.

Το έργο αρχίζει με τη σύντομη ανακεφαλαίωση ενός χωρικού κάποιου ιστορικού παρασκηνίου: πώς η εκδικητική Κλυταιμνήστρα σκότωσε τον Αγαμέμνονα κατά την επιστροφή του από την πολιορκία της Τροίας και τώρα κυβερνά το Άργος με τον εραστή της, τον Αίγισθο- πώς ο αδελφός της Ηλέκτρας, ο Ορέστης, διώχτηκε από την ανασφαλή Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο και τέθηκε υπό τη φροντίδα του βασιλιά της Φωκίδας, όπου έγινε φίλος με τον γιο του βασιλιά, τον Πυλάδη- και πώςΗ ίδια η Ηλέκτρα εκδιώχθηκε επίσης από τον βασιλικό οίκο και παντρεύτηκε έναν αγρότη, έναν ευγενικό άνδρα που δεν εκμεταλλεύτηκε ποτέ την ίδια ή την οικογένειά της και τον οποίο η Ηλέκτρα βοηθάει με τις δουλειές του σπιτιού σε αντάλλαγμα. Παρά την ειλικρινή εκτίμησή της για τον αγρότη σύζυγό της, η Ηλέκτρα σαφώς εξακολουθεί να δυσανασχετεί έντονα τόσο με το γεγονός ότι εκδιώχθηκε από τον οίκο της όσο και με την πίστη της μητέρας της στον σφετεριστή Αίγισθο.

Ο Ορέστης, ενήλικας πλέον, και ο σύντροφός του Πυλάδης έχουν ταξιδέψει στο Άργος με την ελπίδα να πάρουν εκδίκηση για το θάνατο του Αγαμέμνονα. Μεταμφιεσμένοι σε αγγελιοφόρους του Ορέστη, φτάνουν στο σπίτι της Ηλέκτρας και του συζύγου της, ενώ ο τελευταίος βρίσκεται σε δουλειά στο αγρόκτημα. Μη γνωρίζοντας την πραγματική τους ταυτότητα, η Ηλέκτρα τους διηγείται τη θλιβερή της ιστορία, αλλά και την αδικία που έγινε στον αδελφό της, εκφράζοντας τηνδιακαής επιθυμία να επιστρέψει ο Ορέστης για να εκδικηθεί τον θάνατο του Αγαμέμνονα και να απαλύνει τα βάσανα της ίδιας και του αδελφού της.

Όταν ο σύζυγος της Ηλέκτρας επιστρέφει, καλείται ο ηλικιωμένος υπηρέτης που είχε σώσει τη ζωή του Ορέστη (κλέβοντάς τον από το Άργος μετά το θάνατο του Αγαμέμνονα, ίσως πριν από χρόνια). Ο ηλικιωμένος υπηρέτης βλέπει μέσα από τη μεταμφίεση του Ορέστη, αναγνωρίζοντάς τον από μια ουλή στο μέτωπό του που προκλήθηκε ως μικρό παιδί, και τα δύο αδέλφια ξαναβρίσκονται. Η Ηλέκτρα είναι πρόθυμη να βοηθήσει τον αδελφό της στην εξόντωση της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου,και συνωμοτούν μαζί.

Ενώ ο γέρος υπηρέτης παρασύρει την Κλυταιμνήστρα στο σπίτι της Ηλέκτρας με την ψευδή είδηση ότι η κόρη της απέκτησε παιδί, ο Ορέστης και ο Πυλάδης ξεκινούν για να αντιμετωπίσουν τον Αίγισθο. Καλούνται να συμμετάσχουν σε μια θυσία προς τους θεούς που διοργανώνει ο Αίγισθος, γεγονός που δίνει στον Ορέστη την ευκαιρία να μαχαιρώσει τον Αίγισθο μετά τη θυσία. Αποκαλύπτει την πραγματική του ταυτότητα στους παρευρισκόμενους και στη συνέχεια επιστρέφειστο εξοχικό της Ηλέκτρας με το πτώμα του Αίγισθου.

Καθώς η Κλυταιμνήστρα πλησιάζει στο σπίτι της Ηλέκτρας, η αποφασιστικότητα του Ορέστη αρχίζει να αμφιταλαντεύεται στην προοπτική να σκοτώσει τη μητέρα του, αλλά η Ηλέκτρα τον πείθει να το κάνει, υπενθυμίζοντάς του τον χρησμό του Απόλλωνα που έχει προβλέψει ότι θα σκοτώσει τη μητέρα του. Όταν τελικά φτάνει η Κλυταιμνήστρα, η Ηλέκτρα την ειρωνεύεται και την κατηγορεί για τις αποτρόπαιες πράξεις της, ενώ η Κλυταιμνήστρα προσπαθεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της και εκλιπαρεί νανα γλιτώσει. Παρά τις εκκλήσεις της, Ορέστης και Ηλέκτρα τη σκοτώνει (εκτός σκηνής) σπρώχνοντάς της ένα σπαθί στο λαιμό: αν και ο φόνος τελικώς διαπράττεται από τον Ορέστη, η Ηλέκτρα είναι εξίσου ένοχη, επειδή τον παροτρύνει και μάλιστα κρατάει μαζί του το σπαθί. Στη συνέχεια, όμως, και οι δύο βασανίζονται από ενοχές και τύψεις για τον αποτρόπαιο φόνο της ίδιας τους της μητέρας.

Στο τέλος του έργου, εμφανίζονται τα θεοποιημένα αδέλφια της Κλυταιμνήστρας, ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης (γνωστοί και ως Διόσκοροι), οι οποίοι καθησυχάζουν την Ηλέκτρα και τον Ορέστη ότι η μητέρα τους έτυχε δίκαιης τιμωρίας, κατηγορώντας τον Απόλλωνα ότι ενθάρρυνε τη μητροκτονία. Παρ' όλα αυτά, ήταν μια ντροπιαστική πράξη και οι θεοί καθοδηγούν τα αδέλφια για το τι πρέπει να κάνουν για να εξιλεωθούν και να εξαγνίσουν τις ψυχές τους από το έγκλημα. Διατάσσεται ναΗ Ηλέκτρα πρέπει να παντρευτεί τον Πυλάδη και να φύγει από το Άργος, ενώ ο Ορέστης θα καταδιώκεται από τις Ερινύες μέχρι να δικαστεί στην Αθήνα, από την οποία θα βγει ελεύθερος.

Δεν είναι σαφές αν Ευριπίδης ' "Ηλέκτρα" παρήχθη για πρώτη φορά πριν ή μετά Σοφοκλής ', το ομώνυμο έργο ( "Ηλέκτρα" ), αλλά σίγουρα ήρθε πάνω από 40 χρόνια μετά το Αισχύλος ' "The Libation Bearers" (μέρος του πάντα δημοφιλούς "Ορέστεια" τριλογία), η πλοκή του οποίου είναι περίπου ισοδύναμη. Σε αυτό το στάδιο της καριέρας του, Ευριπίδης είχε αποβάλει το μεγαλύτερο μέρος της επιρροής που Αισχύλος είχε στα πρώτα του έργα, και σε αυτό το έργο επιχειρεί ακόμη και μια παρωδία της σκηνής αναγνώρισης στο Αισχύλος ' λογαριασμού: η Ηλέκτρα γελάει δυνατά με την ιδέα να χρησιμοποιήσει σημεία (όπως μια τούφα από τα μαλλιά του, ένα αποτύπωμα που αφήνει στον τάφο του Αγαμέμνονα και ένα ρούχο που είχε φτιάξει γι' αυτόν χρόνια πριν) για να αναγνωρίσει τον αδελφό της, το ίδιο μέσο που χρησιμοποίησε ο Αισχύλος .

Στο Ευριπίδης Στην εκδοχή του, ο Ορέστης αναγνωρίζεται από μια ουλή στο μέτωπο που έπαθε ως παιδί, η οποία αποτελεί μια παρωδία-ηρωική αναφορά σε μια σκηνή από το έργο Homer 's "Οδύσσεια" όπου ο Οδυσσέας αναγνωρίζεται από μια ουλή στο μηρό του που έλαβε ως παιδί. Αντί όμως να λάβει την ουλή σε ένα ηρωικό κυνήγι αγριογούρουνου, Ευριπίδης αντ' αυτού επινοεί ένα ημι-κωμικό περιστατικό με ένα ελάφι ως αιτία για την ουλή του Ορέστη.

Κατά κάποιο τρόπο, η Ηλέκτρα είναι ταυτόχρονα η πρωταγωνίστρια και η ανταγωνιστής του έργου, το οποίο εξετάζει τη μάχη μεταξύ της μισητής, εκδικητικής πλευράς της και εκείνου του μέρους της που εξακολουθεί να είναι η ευγενής και πιστή κόρη. Αν και έχει πείσει τον εαυτό της ότι η δολοφονία της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου θα αποδώσει δικαιοσύνη στον νεκρό πατέρα της και θα έχει ως αποτέλεσμα την ικανοποίηση και την ειρήνη για την ίδια, η πραγματικότητα είναι πολύ λιγότεροξεκάθαρη και η τραγική της ύπαρξη στην πραγματικότητα εντείνεται από την ενοχή και τη θλίψη που υποφέρει επειδή υποκίνησε τον αδελφό της να σκοτώσει τη μητέρα του.

Ευριπίδης προσπαθεί να απεικονίσει τους χαρακτήρες του έργου (τόσο τους θεούς όσο και τους ανθρώπους) ρεαλιστικά και όχι εξιδανικευμένα. Η Ηλέκτρα είναι απρόθυμη να δει έστω και την παραμικρή καλοσύνη στη μητέρα της, ωστόσο η εκτίμησή της για τον γέρο χωρικό που έχει παντρευτεί φαίνεται αρκετά γνήσια. Ευριπίδης υπαινίσσεται ότι η δολοφονία της Κλυταιμνήστρας οφειλόταν στην πραγματικότητα στην αδυναμία του Ορέστη, ο οποίος βρισκόταν αντιμέτωπος με το δίλημμα αν πρέπει να ακολουθήσει τα δικά του ηθικά ένστικτα ή να υπακούσει στον χρησμό του Απόλλωνα, με τον ίδιο τρόπο που η θυσία της Ιφιγένειας ήταν για τον πατέρα του πολλά χρόνια πριν. Η πραγματική υποβόσκουσα αγάπη της Ηλέκτρας και του Ορέστη για τη μητέρα τους, που καταπιέστηκε για πολλά χρόνια από την εμμονή τους για εκδίκηση, μόνοεπιφάνειες μετά το θάνατό της, καθώς συνειδητοποιούν ότι τη μισούν και την αγαπούν ταυτόχρονα.

Η δικαιολόγηση και οι συνέπειες του φόνου και της εκδίκησης είναι το κύριο θέμα σε όλο το έργο, τόσο η δολοφονία της μητέρας τους από τον Ορέστη και την Ηλέκτρα, όσο και οι άλλοι φόνοι (της Ιφιγένειας, του Αγαμέμνονα και της Κασσάνδρας) που οδήγησαν στον τωρινό, σε μια διαδοχή εκδικητικών πράξεων.

Προς το τέλος του έργου, το θέμα της μετάνοιας γίνεται επίσης σημαντικό: μετά το θάνατο της Κλυταιμνήστρας, τόσο η Ηλέκτρα όσο και ο Ορέστης μετανοούν έντονα, συνειδητοποιώντας τη φρίκη αυτού που έκαναν, αλλά γνωρίζοντας ότι θα είναι πάντα ανίκανοι να το αναιρέσουν ή να το διορθώσουν και ότι στο εξής θα θεωρούνται πάντα ανεπιθύμητοι παρείσακτοι. Η μεταμέλειά τους έρχεται σε αντίθεση με την πλήρηέλλειψη μεταμέλειας για τις πράξεις της.

Τα δευτερεύοντα θέματα περιλαμβάνουν: την αγαμία (ο χωρικός σύζυγος της Ηλέκτρας σέβεται τόσο πολύ τους προγόνους της που δεν αισθάνεται άξιος για εκείνη και δεν πλησιάζει ποτέ το κρεβάτι της)- τη φτώχεια και τον πλούτο (ο πλούσιος τρόπος ζωής της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου αντιπαραβάλλεται με την απλή ζωή της Ηλέκτρας και του συζύγου της)- και το υπερφυσικό (η επιρροή του μαντείου του Απόλλωνα στα τραγικά γεγονότα, και η επακόλουθηδιατάγματα των Διοσκούρων).

• Αγγλική μετάφραση από τον E. P. Coleridge (Internet Classics Archive): //classics.mit.edu/Euripides/electra_eur.html
• Ελληνική έκδοση με μετάφραση λέξη προς λέξη (Perseus Project): //www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.01.0095