(Tragedie, Grieks, ca. 418 v. Chr., 1.359 regels)

Inleiding

" Elektra " (Gr: " Elektra " ) is een tragedie door de oude Griekse toneelschrijver Euripides Het vertelt het verhaal van Elektra en haar broer Orestes als ze wraak nemen op hun moeder, Klytemnestra, voor de moord op hun vader, Agamemnon. Het werd vrij laat geschreven in Euripides ' carrière, enige tijd in de 410 BCE hoewel de werkelijke datum onzeker is.

Het toneelstuk begint met een korte samenvatting door een boer van een deel van het achtergrondverhaal: hoe de wraakzuchtige Clytemnestra Agamemnon doodde toen hij terugkeerde van de belegering van Troje, en nu over Argos regeert met haar minnaar Aegisthus; hoe Electra's broer Orestes werd weggestuurd door de onzekere Clytemnestra en Aegisthus, en onder de hoede werd geplaatst van de koning van Phocis, waar hij bevriend raakte met de zoon van de koning, Pylades; en hoeElektra zelf werd ook uit het koninklijk huis verstoten en uitgehuwelijkt aan een boer, een vriendelijke man die nooit misbruik van haar of haar familie heeft gemaakt en die Elektra in ruil daarvoor helpt met huishoudelijke taken. Ondanks haar oprechte waardering voor haar boerenechtgenoot, heeft Elektra duidelijk nog steeds een grote hekel aan zowel het feit dat ze uit haar huis is verstoten als aan de loyaliteit van haar moeder aan de usurperende Aegisthus.

Orestes en zijn metgezel Pylades, nu een volwassen man, zijn naar Argos gereisd in de hoop wraak te nemen voor de dood van Agamemnon. Vermomd als boodschappers van Orestes, komen ze aan bij het huis van Elektra en haar man, terwijl de laatste aan het werk is op de boerderij. Zonder hun echte identiteit te kennen, vertelt Elektra hen haar droevige verhaal en ook van het onrecht dat haar broer is aangedaan, waarbij ze uiting geeft aan haarvurige wens dat Orestes zou terugkeren om de dood van Agamemnon te wreken en het lijden van haar en haar broer te verlichten.

Wanneer Elektra's echtgenoot terugkeert, wordt de oude bediende gehaald die Orestes' leven had gered (door hem mee te nemen uit Argos na Agamemnons dood enkele jaren eerder). De oude bediende doorziet Orestes' vermomming en herkent hem aan een litteken op zijn voorhoofd dat hij opliep als klein kind, en de twee broers en zussen worden herenigd. Elektra wil haar broer graag helpen om Klytemnestra en Aegisthus ten val te brengen,en ze spannen samen.

Terwijl de oude bediende Klytemnestra naar het huis van Elektra lokt met het valse nieuws dat haar dochter een baby heeft gekregen, gaan Orestes en Pylades op weg om Aegisthus te confronteren. Ze worden uitgenodigd om deel te nemen aan een offer aan de goden dat Aegisthus brengt, wat Orestes de gelegenheid biedt om Aegisthus na het offer neer te steken. Hij onthult zijn ware identiteit aan de aanwezigen en keert dan terugnaar Elektra's huis met het dode lichaam van Aegisthus.

Als Klytemnestra het huis van Elektra nadert, begint Orestes' vastberadenheid te wankelen bij het vooruitzicht om zijn moeder te vermoorden, maar Elektra overhaalt hem om er toch mee door te gaan en herinnert hem aan het orakel van Apollo dat hem heeft voorspeld dat hij zijn moeder zou vermoorden. Als Klytemnestra eindelijk arriveert, beschimpt Elektra haar en verwijt haar haar afschuwelijke daden, terwijl Klytemnestra zichzelf probeert te verdedigen en smeekt om haar te laten gaan.worden gespaard. Ondanks haar smeekbeden, Orestes en Elektra doodt haar (offstage) door een zwaard door haar keel te duwen: hoewel de moord uiteindelijk door Orestes wordt gepleegd, is Elektra net zo schuldig omdat ze hem aanspoort en zelfs het zwaard samen met hem vasthoudt. Achteraf worden ze echter allebei geteisterd door schuld en wroeging voor de gruwelijke moord op hun eigen moeder.

Aan het einde van het stuk verschijnen de vergoddelijkte broers van Klytemnestra, Castor en Polydeuces (ook bekend als de Dioscori), die Elektra en Orestes geruststellen dat hun moeder een terechte straf heeft gekregen en Apollo de schuld geven voor het aanmoedigen van de matricide. Desondanks was het een schandelijke daad en de goden instrueren de broers en zussen over wat ze moeten doen om boete te doen en hun zielen te zuiveren van de misdaad. Er wordt verordend datElektra moet met Pylades trouwen en Argos verlaten, en Orestes moet achtervolgd worden door de Erinyen (de Furiën) totdat hij een proces in Athene ondergaat, waaruit hij als vrij man tevoorschijn zal komen.

Het is onduidelijk of Euripides ' "Elektra voor het eerst werd geproduceerd voor of na Sophocles ' toneelstuk met dezelfde naam ( "Elektra ), maar het kwam zeker meer dan 40 jaar na Aeschylus ' "De Libatiedragers" (onderdeel van zijn altijd populaire "Oresteia trilogie), waarvan de plot ongeveer gelijk is. In dit stadium van zijn carrière, Euripides had het grootste deel van de invloed die Aeschylus had op zijn vroege werken, en in dit stuk waagt hij zich zelfs aan een parodie op de herkenningsscène in Aeschylus ' verslag: Elektra lacht hardop bij het idee om tekens (zoals een lok van zijn haar, een voetafdruk die hij achterlaat op Agamemnons graf en een kledingstuk dat ze jaren eerder voor hem had gemaakt) te gebruiken om haar broer te herkennen, precies het middel dat wordt gebruikt door Aeschylus .

In Euripides ' versie wordt Orestes in plaats daarvan herkend aan een litteken dat hij als kind op zijn voorhoofd kreeg, op zich al een schijnheilige toespeling op een scène uit Homer 's "Odyssee waarin Odysseus wordt herkend aan een litteken op zijn dij dat hij als kind kreeg, maar niet tijdens een heroïsche zwijnenjacht, Euripides verzint in plaats daarvan een semi-komisch incident met een reekalf als reden voor Orestes' litteken.

In sommige opzichten is Elektra zowel de hoofdpersoon als de antagonist van het toneelstuk, dat de strijd onderzoekt tussen haar hatelijke, wraakzuchtige kant en dat deel van haar dat nog steeds de nobele en loyale dochter is. Hoewel ze zichzelf ervan overtuigd heeft dat de moord op Klytemnestra en Aegisthus recht zou doen aan haar overleden vader en zou leiden tot voldoening en vrede voor haarzelf, is de werkelijkheid veel minderduidelijk en haar tragische bestaan wordt in feite versterkt door het schuldgevoel en het verdriet dat ze heeft omdat ze haar broer tot matricide heeft aangezet.

Euripides probeert de personages in het stuk (zowel de goden als de mensen) realistisch en niet geïdealiseerd af te beelden. Elektra is niet bereid om ook maar de geringste goedheid in haar moeder te zien, maar haar achting voor de oude boer met wie ze getrouwd is, lijkt heel oprecht. Euripides laat doorschemeren dat de moord op Klytemnestra eigenlijk te wijten was aan de zwakte van Orestes, die voor het dilemma stond of hij zijn eigen morele instincten moest volgen of het orakel van Apollo moest gehoorzamen, net zoals het offer van Iphigenia dat vele jaren eerder voor zijn vader was geweest. De ware onderliggende genegenheid van Elektra en Orestes voor hun moeder, die vele jaren lang werd onderdrukt door hun obsessie voor wraak, is alleen maaroppervlakken na haar dood, als ze zich realiseren dat ze haar tegelijkertijd haten en liefhebben.

De rechtvaardiging en de gevolgen van moord en wraak vormen het hoofdthema van het hele stuk, zowel de moord op hun moeder door Orestes en Elektra, als de andere moorden (op Iphigenia en op Agamemnon en Cassandra) die hebben geleid tot de huidige moord in een opeenvolging van wraakacties.

Tegen het einde van het stuk wordt het thema van berouw ook een belangrijk thema: na de dood van Klytemnestra tonen zowel Elektra als Orestes een intens berouw, ze beseffen de gruwel van wat ze hebben gedaan, maar zijn zich ervan bewust dat ze het altijd niet ongedaan zullen kunnen maken of herstellen en dat ze voortaan altijd als ongewenste buitenstaanders zullen worden beschouwd. Hun berouw staat in contrast met Klytemnestra's volledigegebrek aan wroeging voor haar eigen daden.

Minder belangrijke thema's zijn: het celibaat (Elektra's boerenechtgenoot heeft zoveel respect voor haar voorouders dat hij zich niet waardig voelt voor haar en nooit in haar bed komt); armoede en rijkdom (de uitbundige levensstijl van Klytemnestra en Aegisthus staat in contrast met het eenvoudige leven van Elektra en haar echtgenoot); en het bovennatuurlijke (de invloed van het orakel van Apollo op de tragische gebeurtenissen, en het daarop volgendedecreten van de Dioscuri).

• Engelse vertaling door E. P. Coleridge (Internet Classics Archive): //classics.mit.edu/Euripides/electra_eur.html
• Griekse versie met woord-voor-woord vertaling (Perseus Project): //www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.01.0095