(Tragedie, Grieks, 409 BCE, 1.471 regels)

Inleiding

"Philoctetes (Gr: "Philoktetes" ) is een tragedie van de oude Griekse toneelschrijver Sophocles , voor het eerst opgevoerd op de Dionysia van Athene in 409 v. Chr., waar het de eerste prijs won. Het verhaal speelt zich af tegen het einde van de Trojaanse oorlog, na de gebeurtenissen verteld in Homer 's "Ilias" en beschrijft de poging van Neoptolemus en Odysseus om de invalide Philoctetes over te halen of te misleiden om met hen mee te gaan naar Troje, om zo een profetie te vervullen en de tienjarige oorlog eindelijk te beëindigen.

De veronderstelde achtergrond van het verhaal gaat terug tot toen Herakles bijna dood was (zoals verteld in een ander toneelstuk van Sophocles, "De Trachiniae Niemand anders dan de jonge Philoctetes was echter bereid om het vuur aan te steken en in ruil voor deze gunst gaf Herakles Philoctetes zijn magische boog waarvan de pijlen onfeilbaar doden.

Later, toen Philoctetes (inmiddels een groot krijger en boogschutter) met de andere Grieken vertrok om deel te nemen aan de Trojaanse oorlog, werd hij in zijn voet gebeten door een slang (mogelijk als gevolg van een vloek voor het onthullen van de locatie van Heracles' lichaam). De beet etterde, waardoor hij constant pijn had en een misselijkmakende geur verspreidde. De stank en Philoctetes' voortdurende kreten van pijn dreven de Grieken (voornamelijk opOdysseus' aansporing) om hem achter te laten op het onbewoonde eiland Lemnos, terwijl zij doorgingen naar Troje.

Na tien jaar oorlog leken de Grieken niet in staat Troje te verslaan. Maar toen ze de zoon van koning Priam, Helenus (de tweelingbroer van de profetes Cassandra, en zelf een ziener en profeet) gevangen hadden genomen, ontdekten ze dat ze de oorlog nooit zouden winnen zonder Philoctetes en de boog van Herakles. Dus werd Odysseus (tegen zijn wil), vergezeld door Neoptolemus, de jonge zoon van Achilles, gedwongen terug te varen naar Troje.Lemnos om de boog terug te halen en het op te nemen tegen de verbitterde en verwrongen Philoctetes.

Aan het begin van het stuk legt Odysseus aan Neoptolemus uit dat ze een schandelijke actie moeten uitvoeren om toekomstige glorie te vergaren, namelijk Philoctetes misleiden met een vals verhaal terwijl de gehate Odysseus zich verbergt. Tegen beter weten in gaat de eerbare Neoptolemus akkoord met het plan.

Philoctetes is vol vreugde als hij zijn Griekse medemensen weer ziet na al zijn jaren van isolement en ballingschap en als Neoptolemus Philoctetes laat denken dat hij Odysseus ook haat, ontstaat er al snel een vriendschap en vertrouwen tussen de twee mannen.

Philoctetes krijgt dan een reeks ondraaglijke aanvallen van pijn in zijn voet en vraagt Neoptolemus om zijn boog vast te houden, voordat hij in een diepe slaap valt. Neoptolemus wordt verscheurd tussen het aannemen van de boog (zoals het koor van matrozen adviseert) en het teruggeven aan de zielige Philoctetes. Neoptolemus' geweten krijgt uiteindelijk de overhand en, ook bewust dat de boog nutteloos is zonder Philoctetes zelf, hijgeeft de boog terug en onthult aan Philoctetes hun ware missie. Odysseus geeft zich nu ook bloot en probeert Philoctetes te overtuigen, maar na een heftige ruzie wordt Odysseus uiteindelijk gedwongen om te vluchten voordat de woedende Philoctetes hem doodt.

Neoptolemus probeert Philoctetes zonder succes over te halen om uit vrije wil naar Troje te komen, met het argument dat ze moeten vertrouwen op de goden, die (volgens de voorspelling van Helenus) hebben bepaald dat hij en Philoctetes wapenvrienden zullen worden en een rol zullen spelen bij de inname van Troje. Maar Philoctetes is niet overtuigd, en Neoptolemus geeft uiteindelijk toe en stemt ermee in om hem mee terug te nemen naar zijn huis in Griekenland,en riskeerde zo de toorn van het Griekse leger.

Als ze echter vertrekken, verschijnt Herakles (die een speciale band heeft met Philoctetes, en die nu een god is) en beveelt Philoctetes dat hij naar Troje moet gaan. Herakles bevestigt de voorspelling van Helenus en belooft dat Philoctetes zal genezen en veel eer en roem zal verdienen in de strijd (hoewel het eigenlijk niet aan bod komt in het stuk, is Philoctetes in feite een van degenen die zijn uitgekozen om zich te verbergen in het binnenste van de stad).het Paard van Troje en onderscheidde zich tijdens de plundering van de stad, inclusief het doden van Paris zelf). Herakles besluit met iedereen te waarschuwen de goden te respecteren of de gevolgen onder ogen te zien.

De legende van Philoctetes' verwonding en zijn gedwongen ballingschap op het eiland Lemnos, en zijn uiteindelijke terugroeping door de Grieken, werd kort vermeld in Homer 's "Ilias" Het terugroepen werd ook gedetailleerder beschreven in het verloren epos, "De kleine Ilias (in die versie werd hij teruggebracht door Odysseus en Diomedes, niet door Neoptolemus). Ondanks zijn enigszins perifere positie aan de rand van het hoofdverhaal van de Trojaanse oorlog, was het duidelijk een populair verhaal, en zowel Aeschylus en Euripides had al eerder toneelstukken over dit onderwerp geschreven Sophocles (hoewel geen van hun toneelstukken bewaard is gebleven).

In Sophocles Philoctetes' gevoel van verlatenheid en zijn zoektocht naar betekenis in zijn lijden spreekt ons vandaag de dag nog steeds aan, en het stuk stelt lastige vragen over de arts-patiëntrelatie, vragen over de subjectiviteit van pijn en de moeilijkheid van pijnbestrijding, de langetermijnuitdagingen van het zorgen voorde chronisch zieken en de ethische grenzen van de medische praktijk. Interessant is dat de twee toneelstukken van Sophocles ' ouderdom, "Philoctetes en "Oedipus in Colonus Beiden behandelen de oude, afgeleefde helden met groot respect en bijna ontzag, wat suggereert dat de toneelschrijver het lijden begreep, zowel vanuit medisch als psychosociaal perspectief.

Centraal in het stuk staat ook de tegenstelling tussen de eerlijke en integere man van actie (Neoptolemus) en de cynische en gewetenloze man van woorden (Odysseus), en de hele aard van overreding en bedrog. Sophocles lijkt te suggereren dat bedrog niet te rechtvaardigen is in een democratisch discours, hoe hoog de inzet ook is, en dat er een gemeenschappelijke basis buiten de politiek moet worden gevonden om conflicten op te lossen.

De bovennatuurlijke verschijning van Herakles tegen het einde van het stuk, om een oplossing te vinden voor het schijnbaar onoplosbare probleem, past helemaal in de oude Griekse traditie van de "deus ex machina".

• Engelse vertaling door Thomas Francklin (Internet Classics Archive): //classics.mit.edu/Sophocles/philoct.html
• Griekse versie met woord-voor-woord vertaling (Perseus Project): //www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.01.0193