(Τραγωδία, ελληνική, περ. 410 π.Χ., 1.766 στίχοι)

Εισαγωγή

"Οι Φοίνικες γυναίκες" (Gr: "Phoinissai" ; Lat: "Phoenissae" ) είναι μια τραγωδία του αρχαίου Έλληνα θεατρικού συγγραφέα Ευριπίδης Γράφτηκε μεταξύ 411 και 409 π.Χ. και αποτελεί παραλλαγή της ιστορίας που ο Αισχύλος πραγματεύεται στο έργο του "Επτά εναντίον της Θήβας" στο οποίο οι γιοι του Οιδίποδα, ο Πολυνείκης και ο Ετεοκλής, μάχονται για το στέμμα της Θήβας, σκοτώνοντας τελικά ο ένας τον άλλον. Ο τίτλος αναφέρεται στον Χορό του έργου, ο οποίος αποτελείται από Φοίνικες που κατευθύνονται από την Τύρο στους Δελφούς και παγιδεύονται τυχαία στη Θήβα λόγω του πολέμου.

Το έργο αρχίζει με έναν πρόλογο στον οποίο η Ιοκάστη (η οποία σε αυτή την εκδοχή του μύθου δεν έχει ακόμη αυτοκτονήσει) συνοψίζει την ιστορία του Οιδίποδα και της πόλης των Θηβών. Εξηγεί ότι αφού ο σύζυγός της τυφλώθηκε όταν ανακάλυψε ότι ήταν και δικός της γιος, οι γιοι του Ετεοκλής και Πολυνείκης τον έκλεισαν στο παλάτι με την ελπίδα ότι ο λαός θα μπορούσε να ξεχάσει τι είχε συμβεί. Ο Οιδίποδας όμωςτους καταράστηκε, διακηρύσσοντας ότι κανένας από τους δύο δεν θα κυβερνούσε χωρίς να σκοτώσει τον αδελφό του. Σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν αυτή την προφητεία, ο Πολυνείκης και ο Ετεοκλής συμφώνησαν να κυβερνήσουν για ένα χρόνο ο καθένας με τη σειρά του, αλλά, μετά τον πρώτο χρόνο, ο Ετεοκλής αρνήθηκε να επιτρέψει στον αδελφό του να κυβερνήσει για το δικό του χρόνο, αναγκάζοντάς τον αντ' αυτού να εξοριστεί. Ενώ ήταν εξόριστος, ο Πολυνείκης πήγε στο Άργος, όπου παντρεύτηκε την κόρη του Αργείου βασιλιά Αδράστου καιέπεισε τον Άδραστο να στείλει μια δύναμη για να τον βοηθήσει να ανακτήσει τη Θήβα.

Η Ιοκάστη έχει κανονίσει κατάπαυση του πυρός ώστε να προσπαθήσει να μεσολαβήσει μεταξύ των δύο γιων της. Ρωτάει τον Πολυνείκη για τη ζωή του στην εξορία και στη συνέχεια ακούει τα επιχειρήματα των δύο αδελφών. Ο Πολυνείκης εξηγεί ξανά ότι είναι ο νόμιμος βασιλιάς- ο Ετεοκλής απαντά λέγοντας ότι επιθυμεί την εξουσία πάνω απ' όλα και δεν θα την παραδώσει αν δεν αναγκαστεί. Η Ιοκάστη τους επιπλήττει και τους δύο, προειδοποιώντας τον Ετεοκλή ότιη φιλοδοξία του μπορεί να καταλήξει στην καταστροφή της πόλης, και επικρίνει τον Πολυνείκη που φέρνει στρατό για να λεηλατήσει την πόλη που αγαπά. Διαφωνούν επί μακρόν αλλά δεν μπορούν να καταλήξουν σε καμία συμφωνία και ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος.

Στη συνέχεια ο Ετεοκλής συναντάται με τον θείο του Κρέοντα για να σχεδιάσουν την επερχόμενη μάχη. Δεδομένου ότι οι Αργείοι στέλνουν έναν λόχο εναντίον κάθε μίας από τις επτά πύλες της Θήβας, οι Θηβαίοι επιλέγουν επίσης έναν λόχο για να υπερασπιστούν κάθε μία από τις πύλες. Ο Ετεοκλής ζητά από τον Κρέοντα να ζητήσει τη συμβουλή του γέρου μάντη Τειρεσία και τον συμβουλεύει ότι πρέπει να σκοτώσει τον γιο του Μενωέα (που είναι ο μόνος καθαρόαιμος απόγονος από την ίδρυση της Θήβας).την πόλη από τον Κάδμο) ως θυσία στον πολεμικό θεό Άρη προκειμένου να σωθεί η πόλη. Παρόλο που ο Κρέοντας αδυνατεί να συμμορφωθεί με αυτό και δίνει εντολή στον γιο του να καταφύγει στο μαντείο της Δωδώνης, ο Μενωακείος πηγαίνει κρυφά στη φωλιά του φιδιού για να θυσιαστεί για να εξευμενίσει τον Άρη.

Ένας αγγελιοφόρος αναφέρει στην Ιοκάστη την εξέλιξη του πολέμου και της λέει ότι οι γιοι της συμφώνησαν να πολεμήσουν σε μονομαχία για το θρόνο. Εκείνη και η κόρη της Αντιγόνη πηγαίνουν να προσπαθήσουν να τους σταματήσουν, αλλά ένας αγγελιοφόρος φέρνει σύντομα την είδηση ότι τα αδέλφια έχουν ήδη μονομαχήσει και έχουν σκοτωθεί μεταξύ τους. Επιπλέον, η Ιοκάστη, κυριευμένη από θλίψη που το έμαθε, έχει αυτοκτονήσει και η ίδια.

Μπαίνει η κόρη της Ιοκάστης Αντιγόνη, θρηνώντας για την τύχη των αδελφών της, ακολουθούμενη από τον τυφλό γέρο Οιδίποδα, ο οποίος επίσης πληροφορείται τα τραγικά γεγονότα. Ο Κρέοντας, ο οποίος έχει αναλάβει τον έλεγχο της πόλης στο κενό εξουσίας που προέκυψε, εξορίζει τον Οιδίποδα από τη Θήβα και διατάσσει να ταφεί τιμητικά ο Ετεοκλής (αλλά όχι ο Πολυνείκης) στην πόλη. Η Αντιγόνη τον πολεμά για τη διαταγή αυτή και διαλύει τον αρραβώνα της με τονΑποφασίζει να συνοδεύσει τον πατέρα της στην εξορία και το έργο τελειώνει με την αναχώρησή τους προς την Αθήνα.

"Οι Φοίνικες γυναίκες" παρουσιάστηκε πιθανώς για πρώτη φορά, μαζί με τις δύο χαμένες τραγωδίες "Oenomaus" και "Χρύσιππος" , στον δραματικό διαγωνισμό των Διονυσίων στην Αθήνα το 411 π.Χ. (ή πιθανόν αμέσως μετά), το ίδιο έτος κατά το οποίο έπεσε η ολιγαρχική κυβέρνηση των Τετρακοσίων και ο εξόριστος στρατηγός Αλκιβιάδης ανακλήθηκε από την Αθήνα μετά την αποστασία του προς τον εχθρό, τη Σπάρτη. Ο διάλογος μεταξύ Ιοκάστης και Πολυνείκη στο έργο, ο οποίος εκθέτει τις θλίψεις της εξορίας με κάποια έμφαση, μπορεί κάλλιστα να είναι μιαγλωσσοδέτης υπαινιγμός για τη συγχώρεση του διάσημου Αθηναίου εξόριστου.

Αν και περιέχει πολλά λαμπρά αποσπάσματα, Ευριπίδης Η απόδοση του μύθου θεωρείται συχνά κατώτερη από εκείνη του Αισχύλος ' "Επτά εναντίον της Θήβας" Ορισμένοι σχολιαστές έχουν παραπονεθεί ότι η εισαγωγή προς το τέλος του έργου του τυφλού γέροντα Οιδίποδα είναι περιττή και αχρείαστη, και ότι το περιστατικό της αυτοπυρπόλησης του γιου του Κρέοντα, Μενόκαιου, είναι ίσως κάπως αποσιωπημένο. Ήταν, ωστόσο, πολύ δημοφιλές στα μεταγενέστερα ελληνικά σχολεία για την ποικίλη δράση του και τις γραφικές περιγραφές του (ιδιαίτεραοι αφηγήσεις των δύο αγγελιοφόρων, πρώτον για τη γενική μάχη μεταξύ των αντιμαχόμενων στρατών, και δεύτερον για τη μονομαχία μεταξύ των αδελφών και την αυτοκτονία της Ιοκάστης), οι οποίες προσδίδουν ένα διαρκές ενδιαφέρον στο έργο, το οποίο εκτείνεται σχεδόν στο διπλάσιο της διάρκειας του δράματος του Αισχύλου.

Σε αντίθεση με τον Χορό των Θηβαίων γερόντων στο Αισχύλος ' παίζουν, Ευριπίδης ' Ο χορός αποτελείται από νεαρές γυναίκες από τη Φοινίκη που ταξιδεύουν από την πατρίδα τους στη Συρία προς τους Δελφούς, παγιδευμένες στη Θήβα λόγω του πολέμου, οι οποίες ανακαλύπτουν την αρχαία συγγένειά τους με τους Θηβαίους (μέσω του Κάδμου, ιδρυτή της Θήβας, ο οποίος καταγόταν αρχικά από τη Φοινίκη). Αυτό συνάδει με το Ευριπίδης τάση του να προσεγγίζει οικείες ιστορίες περισσότερο από την οπτική γωνία των γυναικών και των μητέρων, καθώς και με την έμφαση που δίνει στην οπτική γωνία των δούλων (οι γυναίκες είναι καθ' οδόν για να γίνουν δούλες στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς).

• Αγγλική μετάφραση από τον E. P Coleridge (Internet Classics Archive): //classics.mit.edu/Euripides/phoenissae.html
• Ελληνική έκδοση με μετάφραση λέξη προς λέξη (Perseus Project): //www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.01.0117