(Τραγωδία, ελληνική, περ. 415 π.Χ., 1.093 στίχοι)

Εισαγωγή

"Prometheus Bound" (Gr: "Prometheus Desmotes" ) είναι μια τραγωδία που συχνά αποδίδεται στον αρχαίο Έλληνα θεατρικό συγγραφέα Αισχύλος αν και σήμερα συνήθως θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι είναι έργο άλλου (άγνωστου) χεριού, ίσως μόλις το 415 π.Χ. Βασίζεται στο μύθο του Προμηθέα, του Τιτάνα που τιμωρήθηκε από το θεό Δία επειδή έδωσε τη φωτιά στην ανθρωπότητα.

Στην αρχή του έργου, ο Ήφαιστος, ο σιδηρουργός των θεών, συνοδευόμενος από τον Κράτο και τη Βία (που αντιπροσωπεύουν τη Δύναμη και τη Δύναμη), αλυσοδένει απρόθυμα τον Προμηθέα σε ένα βουνό στον Καύκασο, (που θεωρούνταν από τους αρχαίους Έλληνες ως το τέλος της γης), ενώ ο Κράτος τον βρίζει και η Βία παραμένει βουβή καθ' όλη τη διάρκεια. Αν και ο Ήφαιστος έχει κάποια συμπάθεια για τη δυσχερή θέση του Προμηθέα, ειδικά στοότι ο Προμηθέας συνέβαλε καθοριστικά στη νίκη του Δία στη μεγάλη μάχη εναντίον των Τιτάνων, ο Κράτος του υπενθυμίζει ότι αυτή είναι η τιμωρία του Δία για την κλοπή της απαγορευμένης φωτιάς από τους θεούς από τον Προμηθέα.

Μια χορωδία από ωκεάνιες νύμφες (τα ξαδέρφια του Προμηθέα, οι Ωκεανίδες), προσπαθούν να παρηγορήσουν τον Προμηθέα. Αυτός εκμυστηρεύεται στη χορωδία ότι το δώρο του για τη φωτιά στην ανθρωπότητα δεν ήταν η μόνη του ευεργεσία και αποκαλύπτει ότι ήταν αυτός που ματαίωσε το σχέδιο του Δία να εξαφανίσει το ανθρώπινο γένος μετά τη μάχη με τους Τιτάνες και στη συνέχεια δίδαξε στους ανθρώπους όλες τις πολιτιστικές τέχνες, όπως τη γραφή, την ιατρική, τα μαθηματικά, την αστρονομία,μεταλλουργία, αρχιτεκτονική και γεωργία (ο λεγόμενος "Κατάλογος των Τεχνών").

Αργότερα, εισέρχεται ο ίδιος ο Τιτάνας Ωκεανός, ανακοινώνοντας την πρόθεσή του να πάει στον Δία για να παρακαλέσει για λογαριασμό του Προμηθέα. Ο Προμηθέας όμως τον αποθαρρύνει, προειδοποιώντας ότι το σχέδιο αυτό θα φέρει την οργή του Δία μόνο στον ίδιο τον Ωκεανό. Ωστόσο, εμφανίζεται βέβαιος ότι ο Δίας θα τον απελευθερώσει τελικά ούτως ή άλλως, καθώς θα χρειαστεί το χάρισμα της προφητείας του Προμηθέα για να διασφαλίσει τη δική του θέση (υπαινίσσεταιαρκετές φορές στην προφητεία για έναν γιο που θα γινόταν μεγαλύτερος από τον πατέρα του).

Ο Προμηθέας δέχεται στη συνέχεια την επίσκεψη της Ιώς, κάποτε μια όμορφη κοπέλα που κυνηγήθηκε από τον λάγνο Δία, αλλά τώρα, χάρη στη ζηλιάρα Ήρα, μεταμορφώθηκε σε αγελάδα, την οποία καταδιώκει στα πέρατα της γης μια δαγκωτή μύγα. Ο Προμηθέας επιδεικνύει και πάλι το προφητικό του χάρισμα αποκαλύπτοντας στην Ιώ ότι τα βασανιστήριά της θα συνεχιστούν για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά τελικά θα τελειώσουν στην Αίγυπτο, όπου θα γεννήσει ένα γιο με το όνομα Έπαφος, προσθέτονταςότι ένας από τους απογόνους της, αρκετές γενιές αργότερα (ο ανώνυμος Ηρακλής), θα είναι αυτός που θα απελευθερώσει τον ίδιο τον Προμηθέα από το ίδιο του το μαρτύριο.

Προς το τέλος του έργου, ο Δίας στέλνει τον Ερμή, τον αγγελιοφόρο-θεό, στον Προμηθέα για να του ζητήσει ποιος είναι αυτός που απειλεί να τον ανατρέψει. Όταν ο Προμηθέας αρνείται να συμμορφωθεί, ο οργισμένος Δίας τον χτυπά με έναν κεραυνό που τον βυθίζει στην άβυσσο των Ταρτάρων, όπου θα βασανίζεται για πάντα με φανταστικούς και τρομερούς πόνους, οργανοφάγα θηρία, αστραπές και ατέλειωτεςαγωνία.

Αισχύλος Η επεξεργασία του μύθου του Προμηθέα αποκλίνει ριζικά από τις προηγούμενες αφηγήσεις στον Ησίοδο. "Θεογονία" και "Έργα και ημέρες" , όπου ο Τιτάνας απεικονίζεται ως ένας ταπεινός απατεώνας. "Prometheus Bound" , ο Προμηθέας γίνεται περισσότερο ένας σοφός και περήφανος ανθρώπινος ευεργέτης παρά ένα αντικείμενο ευθύνης για τον ανθρώπινο πόνο, και η Πανδώρα και το βάζο με τα κακά της (η άφιξη της οποίας προκλήθηκε από την κλοπή της φωτιάς από τον Προμηθέα στο Ησίοδος του λογαριασμού) απουσιάζει εντελώς.

"Prometheus Bound" φέρεται να ήταν το πρώτο έργο μιας τριλογίας του Προμηθέα που ονομάζεται συμβατικά "Προμηθεία" Ωστόσο, τα άλλα δύο έργα, "Prometheus Unbound" (όπου ο Ηρακλής απελευθερώνει τον Προμηθέα από τις αλυσίδες του και σκοτώνει τον αετό που είχε σταλεί καθημερινά για να φάει το διαρκώς αναγεννώμενο συκώτι του Τιτάνα) και "Προμηθέας ο Πυρπολητής" (στο οποίο ο Προμηθέας προειδοποιεί τον Δία να μην ξαπλώσει με τη θαλάσσια νύμφη Θέτιδα, καθώς είναι μοιραίο να γεννήσει έναν γιο μεγαλύτερο από τον πατέρα, μια πράξη που επιφέρει την τελική συμφιλίωση του ευγνώμονα Δία με τον Προμηθέα), σώζονται μόνο αποσπασματικά.

Παρόλο που υπάρχουν αναφορές που χρονολογούνται από τη Μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας που πιστώνουν ομόφωνα Αισχύλος ως συγγραφέας του "Prometheus Bound" , η σύγχρονη επιστήμη (βασιζόμενη σε στυλιστικούς και μετρικούς λόγους, καθώς και στην αχαρακτήριστα μη κολακευτική απεικόνιση του Δία, και στις αναφορές σε αυτήν σε έργα άλλων συγγραφέων) δείχνει όλο και περισσότερο ότι η χρονολογία του είναι γύρω στο 415 π.Χ., πολύ μετά το Αισχύλος Κάποιοι μελετητές έχουν προτείνει ακόμη και ότι μπορεί να είναι το έργο του Αισχύλος Ο γιος του, ο Ευφορίων, ο οποίος ήταν επίσης θεατρικός συγγραφέας. Η συνεχιζόμενη συζήτηση, ωστόσο, μάλλον δεν θα επιλυθεί ποτέ οριστικά.

Μεγάλο μέρος του έργου αποτελείται από ομιλίες και περιέχει ελάχιστη δράση, ιδίως δεδομένου ότι ο πρωταγωνιστής του, ο Προμηθέας, είναι αλυσοδεμένος και ακίνητος καθ' όλη τη διάρκεια του έργου.

Ένα σημαντικό θέμα σε όλο το έργο είναι η αντίσταση στην τυραννία και η απογοήτευση και η αδυναμία της λογικής και του δικαίου απέναντι στην απόλυτη εξουσία. Ο Προμηθέας είναι η προσωποποίηση της λογικής και της σοφίας, αλλά αντιπροσωπεύει επίσης το άτομο της συνείδησης σε ένα τυραννικό ολοκληρωτικό κράτος (ένα κοινό θέμα στα ελληνικά έργα της εποχής). Παρουσιάζεται ως ο επαναστάτης με συνείδηση, του οποίου το έγκλημα -η αγάπη του για τον άνθρωπο - του προκαλεί την οργή των θεών, αλλά και την άμεση συμπάθεια του ανθρώπινου ακροατηρίου. Γίνεται εκπρόσωπος εκείνων των ανθρώπινων υπερασπιστών της δικαιοσύνης και των αρχών που αψηφούν την τυραννία και πληρώνουν το υπέρτατο τίμημα. Κατά κάποιον τρόπο, ο Προμηθέας προεικονίζει τον Χριστό, ως θεϊκό ον που υποφέρει φρικτά βασανιστήρια για χάρη της ανθρωπότητας.

Ένα άλλο μεγάλο θέμα του έργου είναι αυτό της μοίρας. Ως οραματιστής που μπορεί να δει το μέλλον, ο Προμηθέας γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από τα μακρόχρονα βασανιστήρια, αλλά γνωρίζει επίσης ότι μια μέρα θα ελευθερωθεί και ότι κατέχει ένα κομμάτι στρατηγικής γνώσης που θα μπορούσε να διατηρήσει ή να καταστρέψει τη βασιλεία του Δία.

• Αγγλική μετάφραση (Internet Classics Archive): //classics.mit.edu/Aeschylus/prometheus.html
• Ελληνική έκδοση με μετάφραση λέξη προς λέξη (Perseus Project): //www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.01.0009