(Epos, anoniem, Soemerisch/Mesopotamisch/Akkadisch, ca. 20e-10e eeuw v. Chr., ongeveer 1.950 regels)

Inleiding

"Het epos van Gilgamesj is een episch gedicht uit het oude Mesopotamië en onder de vroegst bekende literaire geschriften ter wereld Het ontstond als een serie Sumerische legenden en gedichten in spijkerschrift die teruggaan tot de vroeg 3e of laat 2e millennium v. Chr. die later werden samengevoegd tot een langer Akkadisch gedicht (de meest complete versie die vandaag de dag nog bestaat, op 12 kleitabletten, dateert uit de 12e tot 10e eeuw voor Christus).

Het volgt het verhaal van Gilgamesh de mythologische koning van Uruk en zijn halfwilde vriend Enkidu, als ze een reeks gevaarlijke zoektochten en avonturen ondernemen, en dan Gilgamesj's zoektocht naar het geheim van onsterfelijkheid na de dood van zijn vriend. Het bevat ook het verhaal van een grote overstroming die erg lijkt op het verhaal van Noach in "De Bijbel" en elders.

Het verhaal begint met de introductie van Gilgamesj, koning van Uruk , tweederde god en eenderde mens Door de goden gezegend met kracht, moed en schoonheid, en de sterkste en grootste koning die ooit heeft bestaan. De grote stad Uruk wordt ook geprezen om haar glorie en haar sterke bakstenen muren.

De de mensen van Uruk zijn niet gelukkig en klagen dat Gilgamesj te hardvochtig is en zijn macht misbruikt door met hun vrouwen te slapen. De godin van de schepping, Aruru, schept een machtige wilde man genaamd Enkidu, een sterke rivaal van Gilgamesj Hij leeft een natuurlijk leven met de wilde dieren, maar al snel begint hij de herders en pelsjagers van het gebied lastig te vallen en jaagt hij de dieren bij de drinkplaats op stang. Op verzoek van een pelsjager stuurt Gilgamesj een tempelhoer, Sjamhat, om Enkidu te verleiden en te temmen en na zes dagen en zeven nachten met de hoer is hij niet langer alleen een wild beest Hij leert al snel de manieren van de mens en wordt gemeden door de dieren waarmee hij leefde, en de hoer haalt hem uiteindelijk over om in de stad te komen wonen. Ondertussen heeft Gilgamesj een aantal vreemde dromen, die zijn moeder, Ninsun, uitlegt als een aanwijzing dat er een machtige vriend naar hem toe zal komen.

De pas beschaafde Enkidu verlaat de wildernis met zijn gemalin naar de stad Uruk, waar hij leert om de plaatselijke herders en pelsjagers te helpen bij hun werk. Op een dag, als Gilgamesj zelf naar een bruiloftsfeest komt om met de bruid te slapen, zoals zijn gewoonte is, wordt zijn weg versperd door de machtige Enkidu, die zich verzet tegen Gilgamesh's ego, zijn behandeling van vrouwen en de belastering van de heilige banden van het huwelijk. Enkidu en Gilgamesj vechten Gilgamesj verslaat Enkidu, maar breekt het gevecht af en spaart zijn leven. Hij begint ook acht te slaan op wat Enkidu heeft gezegd en leert de deugden van barmhartigheid en nederigheid, samen met moed en nobelheid. Zowel Gilgamesj als Enkidu worden ten goede veranderd door Na verloop van tijd beginnen ze elkaar als broers te zien en worden ze onafscheidelijk.

Jaren later Verveeld met het vredige leven in Uruk en op zoek naar een eeuwige naam voor zichzelf, stelt Gilgamesj voor om naar het heilige Cederwoud te reizen om een aantal grote bomen om te hakken en de bewaker, de demon Humbaba, te doden. Enkidu maakt bezwaar tegen het plan omdat het Cederwoud het heilige rijk van de goden is en niet bedoeld voor stervelingen, maar noch Enkidu noch de raad van oudsten van Uruk kan Gilgamesj ervan overtuigen om niet naar het Cederwoud te reizen.Gilgamesj's moeder klaagt ook over de zoektocht, maar geeft uiteindelijk toe en vraagt de zonnegod Sjamasj om zijn steun. Ze geeft Enkidu ook advies en adopteert hem als haar tweede zoon.

Op weg naar de Cederbos Gilgamesj heeft een aantal nare dromen, maar elke keer slaagt Enkidu erin de dromen weg te verklaren als goede voortekenen, en hij moedigt Gilgamesj aan en spoort hem aan als hij weer bang wordt bij het bereiken van het bos. Uiteindelijk wordt de twee helden gaan de confrontatie aan met Humbaba, de demonische waker van de heilige bomen Gilgamesj biedt het monster zijn eigen zussen aan als vrouwen en concubines om het af te leiden zodat het zijn zeven lagen harnas weggeeft, en uiteindelijk wordt Humbaba verslagen met de hulp van de winden die door de zonnegod Sjamasj worden gestuurd. Het monster smeekt Gilgamesj om zijn leven en Gilgamesj heeft eerst medelijden met het wezen, ondanks Enkidu's praktische advies om het beest te doden.Humbaba vervloekt hen dan allebei en Gilgamesj maakt er eindelijk een eind aan. De twee helden hakten een enorme cederboom om e, en Enkidu gebruikt het om een enorme deur voor de goden te maken, die hij de rivier af drijft.

Enige tijd later werd de godin Ishtar (godin van liefde en oorlog, en dochter van de hemelgod Anu) maakt seksuele avances naar Gilgamesh, maar hij wijst haar af, vanwege haar mishandeling van haar vorige minnaars. De beledigde Ishtar staat erop dat haar vader de "Stier van de Hemel" om Gilgamesj's afwijzing te wreken Het beest brengt een grote droogte en plaag van het land met zich mee, maar Gilgamesj en Enkidu, deze keer zonder goddelijke hulp, het beest doden en offerde zijn hart aan Shamash en gooide de achterhand van de stier in het gezicht van de woedende Ishtar.

De stad Uruk viert de grote overwinning, maar Enkidu heeft een nare droom waarin de goden besluiten Enkidu zelf te straffen voor het doden van de Stier van de Hemel en Humbaba. Hij vervloekt de deur die hij voor de goden maakte, en hij vervloekt de pelsjager die hij ontmoette, de hoer van wie hij hield en de dag zelf dat hij mens werd. Hij krijgt echter spijt van zijn vervloekingen als Sjamasj vanuit de hemel spreekt en hem erop wijst hoe oneerlijkHij wijst er ook op dat Gilgamesj slechts een schim van zijn vroegere zelf zal worden als Enkidu zou sterven. Desondanks houdt de vloek stand en dag na dag Enkidu wordt steeds zieker Als hij sterft, beschrijft hij zijn afdaling naar de afschuwelijke donkere onderwereld (de "Huis van stof ), waar de doden veren dragen als vogels en klei eten.

Gilgamesj is kapot van Enkidu's dood en biedt geschenken aan de goden aan, in de hoop dat hij naast Enkidu in de onderwereld mag rondlopen. Hij beveelt de mensen van Uruk, van de laagste boer tot de hoogste tempelpriesters, om ook om Enkidu te rouwen en laat standbeelden van Enkidu bouwen. Gilgamesj is zo vol verdriet over zijn vriend dat hij weigert Enkidu's zijde te verlaten of toe te staan dat zijn lichaam wordt begraven, tot zes jaar na zijn dood.dagen en zeven nachten na zijn dood toen de maden uit zijn lichaam begonnen te vallen.

Gilgamesj is vastbesloten om Enkidu's lot te vermijden en besluit de gevaarlijke reis te maken om Oetnapisjtim en zijn vrouw te bezoeken, de enige mensen die de Grote Zondvloed hebben overleefd en die door de goden onsterfelijk zijn gemaakt, in de hoop het geheim van het eeuwige leven te ontdekken. De tijdloze Oetnapisjtim en zijn vrouw wonen nu in een prachtig land in een andere wereld, Dilmoen, en Gilgamesj reist ver naar het oosten om hen te zoeken.rivieren en oceanen en bergpassen, en het vastgrijpen en doden van monsterlijke bergleeuwen, beren en andere beesten.

Uiteindelijk, komt hij bij de tweelingtoppen van de berg Mashu aan het einde van de aarde vanwaar de zon opkomt uit de andere wereld, waarvan de poort wordt bewaakt door twee verschrikkelijke schorpioenwezens. Ze staan Gilgamesj toe om verder te gaan wanneer hij hen overtuigt van zijn goddelijkheid en zijn wanhoop, en hij reist twaalf mijlen door de donkere tunnel waar de zon elke nacht doorheen reist. De wereld aan het einde van de tunnel is een stralend wonderland vol bomen met bladeren van juwelen.

De eerste persoon die Gilgamesj daar ontmoet is de wijnmaakster Siduri, die aanvankelijk denkt dat hij een moordenaar is vanwege zijn verfomfaaide uiterlijk en hem van zijn zoektocht probeert af te brengen. Maar uiteindelijk stuurt ze hem naar Urshanabi, de veerman die hem moet helpen de zee over te steken naar het eiland waar Utnapishtim woont, waarbij hij door het Water des Doods moet navigeren, waarvan de geringste aanraking onmiddellijke dood betekent.

Wanneer hij Urshanabi ontmoet Hij lijkt echter omringd te zijn door een gezelschap van steenreuzen die Gilgamesj doodt prompt Hij vertelt de veerman zijn verhaal en vraagt om zijn hulp, maar Urshanabi legt uit dat hij heeft zojuist de heilige stenen vernietigd waardoor de veerboot veilig de Wateren des Doods kan oversteken. De enige manier waarop ze nu kunnen oversteken is als Gilgamesj hakt 120 bomen om en maakt er punaiepalen van zodat ze de wateren kunnen oversteken door telkens een nieuwe paal te gebruiken en door zijn gewaad als zeil te gebruiken.

Uiteindelijk bereiken ze het eiland Dilmun Als Oetnapisjtim ziet dat er nog iemand in de boot zit, vraagt hij Gilgamesj wie dat is. Gilgamesj vertelt hem zijn verhaal en vraagt om hulp, maar Oetnapisjtim berispt hem omdat hij weet dat vechten tegen het lot van mensen zinloos is en de vreugde in het leven verpest. Gilgamesj vraagt aan Oetnapisjtim in welk opzicht hun twee situaties verschillen en Oetnapisjtim vertelt hem het verhaal over hoe hij degrote overstroming.

Utnapishtim vertelt hoe een grote storm en overstroming werd naar de wereld gebracht door de god Enlil die de hele mensheid wilde vernietigen vanwege het lawaai en de verwarring die ze in de wereld brachten. Maar de god Ea waarschuwde Utnapishtim en raadde hem aan een schip te bouwen en daarop zijn schatten, zijn familie en de zaden van alle levende wezens te laden. De regens kwamen zoals beloofd en de hele wereld werd bedekt met water, waardoor alles werd gedood, behalve Utnapishtim en zijn boot. De boot kwam naarrustten uit op de punt van de berg Nisir, waar ze wachtten tot het water zou zakken, waarbij ze eerst een duif, toen een zwaluw en toen een raaf loslieten om te kijken of er droog land was. Vervolgens bracht Utnapishtim offers en plengoffers aan de goden, en hoewel Enlil boos was dat iemand zijn vloed had overleefd, adviseerde Ea hem om vrede te sluiten. Enlil zegende Utnapishtim en zijn vrouw en schonk hen eeuwigdurende vrede.leven en nam hen mee naar het land van de goden op het eiland Dilmun.

Echter, ondanks zijn bedenkingen over waarom de goden hem dezelfde eer zouden moeten geven als hemzelf Utnapishtim, de held van de zondvloed, besluit met tegenzin Gilgamesj een kans op onsterfelijkheid te bieden. Maar eerst.., hij daagt Gilgamesj uit om zes dagen en zeven nachten wakker te blijven Gilgamesj valt in slaap bijna voordat Oetnapisjtim klaar is met spreken. Als hij na zeven dagen slaap wakker wordt, maakt Oetnapisjtim zijn mislukking belachelijk en stuurt hem terug naar Uruk, samen met de veerman Urshanabi in ballingschap.

Maar als ze vertrekken, De vrouw van Utnapishtim vraagt haar man om Gilgamesj genadig te zijn voor zijn lange reis, en dus is hij vertelt Gilgamesj over een plant die op de bodem van de oceaan groeit en die hem weer jong zal maken Gilgamesj verkrijgt de plant door stenen aan zijn voeten te binden zodat hij over de bodem van de zee kan lopen. Hij is van plan om de bloem te gebruiken om de oude mannen van de stad Uruk te verjongen en om hem daarna zelf te gebruiken. Helaas legt hij de plant aan de oever van een meer terwijl hij een bad neemt en wordt hij gestolen door een slang, die zijn oude huid verliest en zo herboren wordt. Gilgamesj huilt omdat hij gefaald heeft bij beide gelegenheden om onsterfelijkheid te verkrijgen en hij keert troosteloos terug naar de massieve muren van zijn eigen stad Uruk.

Op tijd, Gilgamesj sterft ook en de mensen van Uruk rouwen om zijn heengaan, wetende dat ze zijn gelijke nooit meer zullen zien.

Het twaalfde tablet is blijkbaar niet verbonden met vorige Gilgamesj klaagt bij Enkidu dat hij een aantal voorwerpen is kwijtgeraakt die hij van de godin Ishtar heeft gekregen toen ze in de Onderwereld vielen. Enkidu biedt aan ze voor hem terug te brengen en de opgetogen Gilgamesj vertelt Enkidu wat hij wel en niet moet doen in de Onderwereld om er zeker van te zijn dat hij terugkomt.

Wanneer Enkidu vertrekt, vergeet hij echter al deze raad en doet hij alles wat hem is opgedragen om niet te doen, met als gevolg dat hij in de Onderwereld wordt opgesloten. Gilgamesj bidt tot de goden om zijn vriend terug te brengen en hoewel Enlil en Suen niet eens de moeite nemen om te antwoorden, besluiten Ea en Shamash om te helpen. Shamash maakt een gat in de aarde en Enkidu springt eruit (Gilgamesj ondervraagt Enkidu over wat hij in de onderwereld heeft gezien.

De vroegste Soemerische versies van "Het epos van Gilgamesj datum al vanaf de Derde Dynastie van Ur ( 2150 - 2000 V. CHR. ) en worden geschreven in Soemerisch spijkerschrift een van de vroegst bekende vormen van geschreven expressie. Het vertelt oude folklore, verhalen en mythen en men gelooft dat er veel verschillende kleinere verhalen en mythen waren die na verloop van tijd samengroeiden tot één compleet werk. De vroegste Akkadische versies (Akkadisch is een latere, niet-verwante, Mesopotamische taal, die ook het spijkerschrift gebruikte) zijn gedateerd op de begin 2e millennium .

De zogenaamde "standaard" Akkadische versie bestaande uit twaalf (beschadigde) tabletten geschreven door de Babylonische schriftgeleerde Sin-liqe-unninni. tussen 1300 en 1000 voor Christus werd in 1849 ontdekt in de bibliotheek van de 7e eeuw v. Chr. Assyrische koning Ashurbanipal in Nineve, de hoofdstad van het oude Assyrische rijk (in het huidige Irak). Het is geschreven in standaard Babylonisch, een dialect van het Akkadisch dat alleen voor literaire doeleinden werd gebruikt. De oorspronkelijke titel, gebaseerd op de openingswoorden, was "Hij die de diepte zag" ("Sha naqba imuru") of, in het vroegere Soemerischversies, "Alle andere koningen overtreffen" ("Shutur eli sharri").

Fragmenten van andere composities van het Gilgamesj-verhaal zijn gevonden op andere plaatsen in Mesopotamië en zo ver weg als Syrië en Turkije. Vijf kortere gedichten in het Soemerisch ( "Gilgamesh en Huwawa , "Gilgamesj en de Stier van de Hemel , "Gilgamesj en Agga van Kish , "Gilgamesj, Enkidu en de onderwereld". en "Dood van Gilgamesj" ), meer dan 1000 jaar ouder dan de Nineveh tabletten De Akkadische standaardeditie is de basis van de meeste moderne vertalingen, waarbij de oudere Sumerische versies worden gebruikt om deze aan te vullen en de gaten of leemtes op te vullen.

Het twaalfde tablet die vaak als een soort vervolg op de oorspronkelijke elf wordt toegevoegd, was het meest waarschijnlijk later toegevoegd Het is eigenlijk een bijna kopie van een eerder verhaal, waarin Gilgamesj Enkidu stuurt om enkele van zijn voorwerpen uit de onderwereld op te halen, maar Enkidu sterft en keert terug in de vorm van een geest om Gilgamesj te vertellen over de aard van de onderwereld. Enkidu's pessimistische beschrijving van de onderwereld in dit tablet is deoudste beschrijving die bekend is.

Gilgamesh zou wel eens een echte heerser geweest kunnen zijn in de late Vroeg-Dynastieke II periode (ca. 27e eeuw v. Chr.), een tijdgenoot van Agga, koning van Kish. De ontdekking van artefacten, daterend van rond 2600 v. Chr., die in verband worden gebracht met Enmebaragesi van Kish (die in de legenden wordt genoemd als de vader van een van de tegenstanders van Gilgamesh), heeft geloofwaardigheid verleend aan het historische bestaan van Gilgamesh. In Sumerische koningslijsten wordt Gilgamesh genoemd als de vijfde koning die na de zondvloed regeerde.

Volgens sommige geleerden zijn er veel parallelle verzen evenals thema's of episodes, die wijzen op een aanzienlijke invloed van de "Epos van Gilgamesj op het latere Griekse heldendicht "De Odyssee" , toegeschreven aan Homer Sommige aspecten van de "Gilgamesh vloed mythe lijken nauw verwant te zijn aan het verhaal van de ark van Noach in "De Bijbel" en de Koran, evenals soortgelijke verhalen in Griekse, Hindoeïstische en andere mythen, tot aan het bouwen van een boot die plaats biedt aan al het leven, de boot die uiteindelijk op de top van een berg tot stilstand komt en het uitzenden van een duif om droog land te vinden. Er wordt ook gedacht dat de mythe van Alexander de Grote in islamitische en Syrische culturen is beïnvloed door het Gilgamesj-verhaal.

De "Epos van Gilgamesj is in wezen een seculier verhaal Het is verdeeld in losjes met elkaar verbonden episodes die de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van de held behandelen, hoewel er geen verslag is van Gilgamesj' wonderbaarlijke geboorte of jeugdlegendes.

De standaard Akkadische versie van het gedicht is geschreven in losse ritmische verzen met vier tellen per regel, terwijl de oudere, Soemerische versie heeft een kortere lijn Het maakt gebruik van "stock epithets" (herhaalde algemene beschrijvende woorden die worden toegepast op de hoofdpersonen) op dezelfde manier als Homer doet, hoewel ze misschien spaarzamer worden gebruikt dan in Homer Zoals in veel orale poëzietradities zijn er ook woord voor woord herhalingen van (vaak vrij lange) verhalende en conversatiegedeelten, en van lange en uitgebreide begroetingsformules. Een aantal van de gebruikelijke middelen van poëtische verfraaiing worden gebruikt, waaronder woordspelingen, opzettelijke dubbelzinnigheid en ironie, en af en toe een effectief gebruik van vergelijkingen.

Ondanks de oudheid van het werk, wordt ons via de handeling een zeer menselijke zorg met sterfelijkheid getoond, de zoektocht naar kennis en naar een ontsnapping aan het gewone lot van de mens. Veel van de tragedie in het gedicht komt voort uit het conflict tussen de verlangens van het goddelijke deel van Gilgamesj (van zijn godin-moeder) en het lot van de sterfelijke mens (zijn sterfelijkheid die hem door zijn menselijke vader is toegekend).

De wilde man Enkidu werd door de goden geschapen als vriend en metgezel voor Gilgamesj, maar ook als tegenpool voor hem en als brandpunt voor zijn buitensporige kracht en energie. Interessant, Enkidu's vooruitgang van wild dier naar beschaafde stadsmens is een soort omgekeerde Bijbelse "zondeval" en een allegorie van de stadia waarin de mens de beschaving bereikt (van wilde dieren naar veehouderij naar het stadsleven), wat suggereert dat de vroege Babyloniërs sociale evolutionisten kunnen zijn geweest.

• Engelse vertaling (Looklex Encyclopedie): //looklex.com/e.o/texts/religion/gilgamesh01.htm